در روزهای اخیر خبر های متقاوتی در مورد فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام به گوش می رسد. اما در ابتدا باید ببینیم که فیلترینک شبکه های اجتماعی از کجا شروع شده است. فیلترینگ شبکه های اجتماعی در ایران مربوط به دو دهه اخیر می باشد که با افزایش روند استفاده از اینترنت در ایران افزایش یافت. از مجموعه این فیلترینگ می توان به اعمال عدم دسترسی به شبکه هایی نظیر فیس بوک، توئیتر، یوتیوب، گوگل پلاس و در سال اخیر نیز تللگرام اشاره کرد. روش ثابت فیلترینگ در مراکز اینترنتی در همه جای دنیا استفاده از بسته‌های سخت افزاری و نرم افزاری ويژه فیلترینگ است. این بسته‌ها از سخت افزارهایی تشکیل شده‌اند که به تجهیزات شبکه اضافه می‌شوند و نرم افزارهایی که بر روی این تجهزیات نصب می‌شوند. این مجموعه بصورت موازی یا سری روی پهنای باند اینترنت قرار می‌گیرد و دسترسی به ترافیک غیر مجاز و مشاهده آدرسهای ممنوعه را مسدود می‌کند. اين مجموعه سخت افزاری و نرم افزاری برای تشخیص آدرسهای غیر مجاز از مجاز برای مسدود کردن به یک دیتابیس (پایگاه داده) مراجعه می‌کند. اما باید کمی بیشتر در مورد قوانین فیلترینگ در ایران بپردازیم.
قوانین فیلترینگ در ایران
در كشور ايران، شروع اينترنت ابتدا به وسيله بخش غير دولتى تحقق يافت و در آن زمان، حساسيت زيادى وجود داشت تا اين پديده نوين آسيب نبيند. از اين رو، تقريبا تمام استانداردهاى جهانى به منظور سالمسازى اين ابزار صورت گرفت كه يكى از اين فعاليتها فيلترينگ بود و آن هم بيشتر به قضيه پورنوگرافى يا «صور قبيحه» و امثال اين گونه سايتها محدود مىشد. تا اين كه در آبان ماه 1380 مصوبه شوراى عالى فرهنگى به عنوان مشخصترين محدوديتِ اعمال شده از سوى دولت مطرح شد و اين بدان معنا بود كه دولت مىخواهد قضيه را تا حدودى تحت كنترل خويش در آورد.
نخستین قانون‌گذاری درباره‌ی شبکه‌های اطلاع‌رسانی، مقررات و ضوابط شبكه هاي اطلاع رساني رايانه‌ای، مصوب چهارصد و هشتاد و هشتمين جلسه‌ی مورخ پانزدهم آبان 1380 شورای عالی انقلاب فرهنگی بود که در چهار بخش و 51 ماده تنظیم و ابلاغ شد.
مقاله مرتبط: بینش مشتری موتور محرک رشد کسب‌وکار
وضعیت فیلترینگ ایران در جهان
ایران از نظر سازمان گزارشگران بدون مرز، در رده‌ی هفتم فهرست دشمنان اینترنت قرار دارد؛ بر اساس گزارش سال 2006 این نهاد بین‌المللی در سال 2006، رده‌بندی کشورهایی که با فیلترینگ و مجازات‌های کاربران اینترنتی در این فهرست قرار دارند، به ترتیب عبارت است از:
بلاروس . برمه (میانمار) . چین . کوبا . مصر . اتیوپی . ایران . کره‌ی شمالی . عربستان . سوریه . تونس . ترکمنستان . ازبکستان . زیمبابوه
این گزارش همچنین اشاره کرده است که حکومت ایران با سایت‌های مخالفان سیاسی، سایت‌های پورنوگرافی و اخیرا پایگاه‌های فعالان حقوق زنان برخورد غیرقانونی و غیرشفاف کرده است و تعدادی از این افراد نیز زندانی شده‌اند.
وضعیت ضدالنقیض در رعایت فیلترینگ
در حالی که انرژی و هزینه زیادی صرف فیلترینگ شبکه های اجتماعی می شود، مشاهده می شود که سیاستمداران و دولتمردان کشور خد از این شبکه ها استفاده می کنند که می توان به توئیتر اشاره کرد که این روزها محل تاخت و تازهای سیاسی سیاستمداران برجسته ایران می باشد. این عدم رعایت الزامات قانونی از طرف قانون گذار این فکر را در ذهن مردم ایجاد می کند که این قوانین در واقع دارای پشتوانه اجرایی قوی در کشور نیست.
اما با توجه به مصوبه مجلس که دور زدن فیلتر خود جرم می باشد، این سوال به وجود می آید که فروش اکانت های vpn با شماره حساب های قانونی در ایران چگونه امکان دارد و این نیز یکی دیگر از رفتارهای ضدالنقیض است که جای بسی تامل دارد.
چرا فیلترینگ
در این میان این نکته جای بسیار تامل دارد که در میان این فیلترینگ که عملا از طرف قانونگذاران نقض گردیده است چه سودی برای چه سازمان هایی به وجود می آورد. برای پاسخ به این سوال باید به این مسئله اشاره کرد که چندی است در میان شرکت های ارائه دهنده سرویس های اینترنت نرخ فروش دیتا به کاربران تفاوت قابل توجهی وجود دارد که از نظر افراد شاید مهم نباشد. شرکت های ارائه دهنده اینترنت نرخ استفاده از سرور های بین المللی را 4 برابر سرور های ایرانی اعلام می کنند. این بدان معناست که وقتی شما به سایتی مثلا با دامنه com می روید شما 4 برابر یک سایت ir هزینه پرداخت می کنید. با توجه به محبوب بودن شبکه های اجتماعی خارجی و عدم اطمینان مردم به شبکه های داخلی حجم زیادی از مصرف اینترنت صرف این شبکه ها می شود. پس شرکت های ارائه دهنده اینترنت که در پشت همه آنها مخابرات قرار دارد سود 4 برابری در فروش اینترنت را تجربه می کند.
حال باید ببینیم فیلترینگ چه تاثیری بر مصرف اینترنت دارد. وقتی یک سایت یا شبکه اجتماعی محبوب فیلتر می شود، مردم برای استفاده از این شبکه ها از ابزار های دور زدن فیلتر یا همان فیلتر شکن ها استفاده می کنند که vpn هم از این دسته می باشد. استفاده از vpn شامل پرداخت هزینه می باشد. اما در بحث مصرف اینترنت در مورد فیلتر شکن ها یا vpn، این مصرف دیتا به دو برابر افزایش می یابد. پس نتیجه می گیریم با فیلتر کردن شبکه های محبوب اجتماعی، مردم مجبورند با ابزار های دور زدن فیلتر استفاده کنند که سود مخابرات از این فروش اینترنت به 8 برابر می رسد.
تاثیر فیلترینگ بر فضای کسب وکار
با توجه به اتفاقات سیاسی سال های اخیر و تحریم های ایالا متحده علیه ایران، شرایط کسب وکار و راه اندازی یک شغل جدید بسیار سخت و با مشکلات جدی مواجه است. در این میان روند جدیدی از کسب وکار به وجود آمد. تشکیل شغل های یک یا چند نفره بدون هزینه قابل توجه به وجود آمد که در بستر شبکه های اجتماعی قابلیت تبلیغات و دیده شدن دارند، یک اتفاق بسیار خوب برای کسب دارآمد بود. این بدان معناست که یک کسب و کار کوچک بدون تهیه دفتر کار و هزینه های هنگفت بر بستری کم هزینه به وجود آمده است که باعث رفع نیازهای مالی نسبی بسیاری از افراد در جامعه شده است.
حال با فیلتر کردن این شبکه های اجتماعی دولت چه برنامه برای جایگزینی این فضای کسب وکار دارد. ممکن فضای مجازی آسیب هایی را نیز در جامعه ایجاد کند ولی برخورد بدون کارشناسی و راه حل های جایگزین می تواند اثرات به مراتب مخرب تر برای جامعه داشته باشد.
یک راه حل خوب
یکی از راه حل ها در این زمینه می تواند استفاده از فروشگاه های اینترنتی به جای استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی باشد. اما راه اندازی یک فروشگاه آنلاین چه بستر ها و چه هزینه هایی دارد. که در مقالات بعدی به ان می پردازیم.